Legendy chrześcijańskie. Antologia tom I

I tom wyboru chrześcijańskich legend i opowiadań - spis treści i przedmowa

Wydawnictwo Księży Marianów MIC
Warszawa, 2006
ISBN 83-7502-023-0; 978-83-7502-023-6


Spis treści
Wprowadzenie5
 
CHRYSTUS W LEGENDZIE
 
Czwarty Mędrzec Wschodu11
Dzieweczka bez rąk23
Kaftanik dla Dzieciątka26
Kaganek, osiołek, anioł i wiele innych rzeczy29
Ucieczka do Egiptu40
Dzieciątko ubogi pielgrzym46
Święty Eligiusz kowal49
Jezus i łotr53
Podpłomyk Jezusa Chrystusa56
Grzyby57
Jezus i wyśmiani skąpcy61
Święty Piotr i dwóch woźniców64
Wątpliwości świętego Piotra66
Trzy złote monety na Boże Narodzenie75
Święty Graal85
 
MATKA BOSKA W LEGENDZIE
 
Wędrowny pieśniarz95
Dwie matki100
Najświętsza Panna z Saint-Vinol102
Siostra Beatrycze105
Stary mnich i Matka Boska109
Młyn Matki Boskiej111
Nawrócenie Kropelki116
Braciszek i zbójcy 122
Sztukmistrz Matki Boskiej124
Najświętsza Panna i młody rycerz130
 
ŚWIĘCI W LEGENDZIE
 
Święty Piotr i rządzenie światem135
Matka świętego Piotra137
Święty Andrzej pomaga swojemu czcicielowi143
Siedmiu braci śpiących z Efezu147
Święty Hieronim153
Najmocniejszy156
Święty Ambroży i trzy dzieweczki165
Kuszenie świętej Justyny167
Święty Marcin172
Święty Mikołaj176
Święta Taida189
Święty Roch i raj zwierząt192
Święta Genowefa z Brabancji198
Święta Katarzyna Aleksandryjska204
Święta Zyta i jej pomocnicy209
Lekkomyślna reforma212
Święta Teresa spowiedniczka219
Opowieść o świętej Krystynie Dziwnej220
 
LEGENDY RÓŻNE
 
Urian połyka wilka235
Mistrz Kopytko239
Gertruda w raju245
Zabijaka i jego chrześniak248
Kłamstwo, które staje się prawdą251
Ufność w Bogu254
Widzenie brata Jaśmina259
Wampir266
Brat Dominik275
Kij cały w kwiatach280
Jasieniek z Paryża282
Mnich i wieczność286
Szlifierz w raju288
Katarzyna grzesznica294
Legenda o śpiewających mnichach296
Chłopek w raju301
Kiedy Twardowski bawił w Wielkopolsce303
Nie taki diabeł straszny, jak go malują310
Trzej mnisi wędrują do ziemskiego raju326
Bogaczka w raju332
Trzej pustelnicy335
Pokutujący grzesznik341
Nagana za niestaranną modlitwę344
Daniel i dziecko346
Córka Jeftego355

Wprowadzenie

Niewiele przekazały nam Ewangelie z dziecięcych lat Pana Jezusa. Tak samo mało, i to już z całego życia, Jego Matki. Chrześcijanie zaś pragnęliby poznać możliwie najwięcej wydarzeń z pobytu na ziemi tych tak drogich im osób. Stąd też fantazja wiernych już w pierwszych wiekach uzupełniała te braki legendą w postaci apokryfów. W okresie średniowiecza jeszcze dalej poszła fantazja i miłość wyznawców Chrystusa w tym legendarnym uzupełnianiu luk, a nawet i w innym ujmowaniu wydarzeń opisanych w Ewangeliach. Średniowiecze jest okresem największego rozwoju legendy chrześcijańskiej. Słusznie nazywa się je jej złotą erą.

Podobnie jest również z życiorysami świętych. W średniowieczu niewielu posiadało sztukę pisania i czytania. Druk przyszedł dopiero w połowie XV wieku. Stąd za życia osób świątobliwych zwykle nie miał kto odnotować faktów dotyczących ich działalności. Sami zaś kandydaci na świętych nie mieli zwyczaju pisania pamiętników. Po ich śmierci, gdy rosła sława ich cnót i dzieł, ludzie chcieli poznać bliżej ich poświęcone Bogu życie. Znów legenda uzupełniała brak pewnych źródeł.

Fantazja tworzących legendę zwykle obracała się wokół wydarzeń historycznych, tylko je uzupełniała i rozszerzała. Ludzie średniowiecza nie mieli jeszcze tak rozwiniętego zmysłu krytycznego jak człowiek współczesny. Stąd w tym uzupełnianiu niezbyt liczyli się z prawdopodobieństwem psychologicznym i z możliwością zaistnienia pewnych faktów w świecie realnym. Dlatego legenda średniowieczna, a później i wszelka ludowa, jest pełna nadzwyczajności, fantastyki, jest bliska świata baśni. Tak na przykład legenda o świętej Genowefie jest wyraźnie bliższa baśni niż nawet mało krytycznemu życiorysowi świętych. Jest jednak sporo legend średniowiecznych opisujących życie świętych bardziej realistycznie i czasem trudno rozróżnić, co jest w nich faktem historycznym, a co zmyśleniem. Opisywane bowiem wydarzenia mają wszelkie pozory prawdopodobieństwa. Brak im tylko potwierdzenia przez źródła historyczne. Stąd też w wielu wypadkach trudno dziś zdecydować, do jakiego gatunku literackiego należy zaliczyć wiele dawnych życiorysów świętych: do hagiografii czy do legendy.

Przez swój element fantastyczny, baśniowy legenda znajduje się czasem na pograniczu ortodoksji i herezji. Niekiedy zdaje się nawet przekraczać tę granicę. Są to wypadki raczej rzadkie, a czytelnik i wówczas zdaje sobie sprawę, że ma do czynienia z opowiadaniem ludowym czy ze zmyśleniem literackim, a nie z podręcznikiem dogmatyki albo teologii moralnej. Mamy nadzieję, że w niniejszym zbiorze uniknęliśmy wyraźnego przekroczenia tej granicy.

Legenda średniowieczna była zwykle legendą ludową, przekazywaną ustnie z pokolenia na pokolenie. Od czasu do czasu pojawiali się ludzie pióra, którzy spisywali te opowiadania krążące wśród ludu, często uzupełniając je jeszcze własną inwencją. W ten sposób powstał w średniowieczu największy zbiór legend chrześcijańskich Legenda aurea, spisanych przez Jakuba de Voragine.

W czasach nowożytnych nie zaginęło tworzenie legend. Okres racjonalizmu i Oświecenia nie sprzyjał jednak powstawaniu naiwnych legend ludowych. Z biegiem lat natomiast pojawia się coraz częściej legenda literacka, o wiele bogatsza i bardziej kunsztowna, o ile idzie o język, od swej poprzedniczki, legendy ludowej.

Niniejszy zbiór zawiera oba rodzaje legend. Legendy średniowieczne i ludowe uległy w nim pewnym skrótom, a nawet lekkiej przeróbce literackiej, której dokonał profesor Luigi Santucci z Mediolanu. Z jego bowiem zbioru, liczącego ponad 700 stron Leggende cristiane (Fratelli Fabri Editori, Milano 1963), pochodzi większość legend średniowiecznych i ludowych, jak i literackich, głównie z obszaru języków romańskich. Natomiast legendy autorów polskich, niemieckich, skandynawskich i rosyjskich zostały prawie w całości wybrane przez niżej podpisanego.

Były pewne trudności z podziałem zebranego materiału. Ostatecznie przyjęto cztery części: legendy związane z osobą Chrystusa, Matki Bożej, świętych i legendy różne. Świadomi jesteśmy nieadekwatności tego podziału, bowiem często jedna i ta sama legenda dotyczy zarówno życia Chrystusa, jak i Jego Matki, a czasem również świętych.

W części czwartej poczesne miejsce zajmuje szatan, wróg Chrystusa i świętych, usiłujący przeszkodzić ich pracy apostolskiej, prawie zawsze jednak bezskutecznie. Jest on postacią wykpiwaną i wyśmiewaną w legendzie.

Zdajemy sobie sprawę z niekompletności tego zbioru. Nie zawiera on na przykład, gdy idzie o dawne czasy, ani jednej legendy z Kwiatków świętego Franciszka; z nowszych zbiorów pominięto całkowicie Królową niebios Gawalewicza. Powodem tego opuszczenia było, iż są one — dzięki powojennym wydaniom — dość dostępne na rynku księgarskim. Dalsze poszukiwania mogą łatwo doprowadzić do odkrycia niejednej perełki, choćby w twórczości klasyków literatury polskiej czy w piśmiennictwie rosyjskim. Antologia ta jest otwarta na uzupełnienia w ewentualnych dalszych wydaniach.

Na koniec chcę jeszcze zaznaczyć, że zbiór ten nie ma ambicji dać przeglądu naukowego legendy chrześcijańskiej w jej historycznym i terytorialnym rozwoju. Jego zadanie jest skromniejsze: być popularną i — choć to dziś niemodne — trochę budującą lekturą dla czytelnika. Ze względu na swą religijną tematykę uzupełni ona w obrazowy sposób jego wiadomości z zakresu wiary i moralności chrześcijańskiej. Łacińskie słowo legenda znaczy: to, co powinno się czytać. Mamy nadzieję, że ten zbiór rzeczywiście znajdzie chętnych czytelników.

Ks. Stanisław Klimaszewski MIC

(...)

opr. mg/mg

« 1 »
oceń artykuł Pobieranie..

reklama

reklama

reklama

reklama