Homilie do błogosławieństw

Grzegorz z Nyssy

HOMILIE DO BŁOGOSŁAWIEŃSTW

Copyright © Wydawnictwo WAM 2005
ISBN: 83-7318-504-6
Redakcja: Henryk Pietras SJ

WSTĘP

1. Datacja dzieła

Nie znamy dokładnego czasu powstania Homilii do błogosławieństw. Uczeni podają różne daty. J. Daniélou zalicza je do najwcześniejszego okresu twórczości Grzegorza¹. Za podstawę do takiego stwierdzenia uważa on wspólne z innymi wczesnymi dziełami motywy, między innymi motyw jaskini jako obrazu życia ludzkiego na ziemi, czy motyw życia człowieka na ziemi jako wygnania ze świata aniołów. Daniélou zauważa, że w późniejszych dziełach Grzegorz tłumaczy przebywanie człowieka na ziemi raczej doskonałością planu Boga, który nie chciał pozbawiać świata materialnego obecności pierwiastka duchowego. Wczesne dzieła charakteryzuje także duży wpływ nauki platońskiej, choć sam Daniélou zauważa jej wpływ także w pismach późniejszych. Przekonuje ponadto, że fragment, w którym Grzegorz mówi o bóstwie Ducha Świętego² jest śladem wpływu na twórczość Grzegorza polemiki Bazylego z Eustacjuszem z Sebasty. Na podstawie tych przesłanek twierdzi, że Homilie powstały albo w latach 374-376 albo w roku 378, przy czym skłania się do tej drugiej daty.

A. Meredith jest skłonny przesunąć datę powstania dzieła bliżej Soboru Konstantynopolitańskiego (381r.), na przełom 378 i 379³. Podstawą ma być niezwykły obraz, użyty przez Grzegorza tylko dwukrotnie: w VI Homilii do błogosławieństw (GNO 7, 2, s. 137, 10) i w VIII Homilii do Eklezjastesa (GNO 5, s. 414, 5). Chodzi mianowicie o użycie czasownika "liggiŁw (być oszołomionym, mieć zawroty głowy) na określenie reakcji człowieka na próbę zgłębienia Bożej natury. Podobieństwo języka ma wskazywać na bliskość chronologiczną z Homiliami do Eklezjastesa, powstałymi około 381r.

Jedno, co jesteśmy w stanie stwierdzić na pewno to fakt, że Homilie do błogosławieństw są jednym z wcześniejszych dzieł Grzegorza.

¹ Por. Chronologie des oevres de Grégoire de Nysse, w: Studia Patristica 7, t. 1, Berlin 1966, 159-162.

² Por. Homilie do błogosławieństw, hom V, GNO 7, 2; 125.

³Por. Gregory of Nyssa, De beatudinibus, oratio I, Blessed are the poor in spirit, for theirs is the kingdom of heaven, w: Gregory of Nyssa, Homilies on the beatitude. An English Version with Commentary and Supporting StudieProceedings of the Eighth International Colloquium on Gregory of Nyssa (Padeborn, 14-18 September 1998), Brill 2000, 94n.

opr. aw/aw