Prawo małżeńskie Kościoła Katolickiego (wprowadzenie)

Szczegółowy podręcznik kościelnego prawa małżeńskiego: spis treści i wprowadzenie

Prawo małżeńskie Kościoła Katolickiego (wprowadzenie)

Piotr-Mieczysław Gajda

Prawo małżeńskie Kościoła Katolickiego

© by Wydawnictwo BIBLOS, Tarnów 2000 ISBN 83-87952-24-9

Red. serii: ks. Czesław Noworolnik

Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej

Plac Katedralny 6, 33-100 Tarnów

tel. (0-14) 621-27-77

fax (0-14) 622-40-40

e-mail: biblos@wsd.tarnow.pl

http://www.wsd.tarnow.pl/biblos

SPIS TREŚCI 
WYKAZ SKRÓTÓW13
WPROWADZENIE15
ROZDZIAŁ I
WPROWADZENIE W PODSTAWOWE POJĘCIA i ZASADY DOTYCZĄCE MAŁŻEŃSTWA
21
1 OKREŚLENIE MAŁŻEŃSTWA, JEGO POCHODZENIE, POWOŁANIE, GODNOŚĆ I NIEROZDZIELNOŚĆ UMOWY MAŁŻEŃSKIEJ ODSAKRAMENTALNEJ GODNOŚCI 21
1.1 Określenie małżeństwa 21
1.2 Pochodzenie małżeństwa 23
1 .3 Powołanie do małżeństwa i jego godność 24
1.4 Nierozdzielność umowy małżeńskiej od sakramentalnej godności 25
2 CELE i PRZYMIOTY MAŁŻEŃSTWA28
2.1 Cele małżeństwa 28
2.2 Istotne przymioty małżeństwa31
2.2.1 Jedność małżeństwa 32
2.2.2 Nierozerwalność małżeństwa33
2.2.3 Sakramentalność i płodność małżeństwa 34
3 ZGODA PRZYCZYNĄ SPRAWCZĄ MAŁŻEŃSTWA i PRAWO DO JEGO ZAWARCIA 35
3.1 Zgoda przyczyną sprawczą małżeństwa 35
3.2 Prawo do zawarcia małżeństwa 37
4 PRZYCHYLNOŚĆ PRAWA DLA MAŁŻEŃSTWA i JEGO RODZAJE37
4.1 Przychylność prawa dla małżeństwa37
4.2 Rodzaje małżeństw 39
5. WŁADZA NAD MAŁŻEŃSTWEM KATOLIKÓW41
5.1 Małżeństwo podlega prawu Bożemu 42
5.2 Władza Kościoła nad małżeństwem katolików 42
5.3 Zakres kompetencji Państwa odnośnie do cywilnych skutków małżeństwa kościelnego 43
6. MAŁŻEŃSTWO CYWILNE KATOLIKÓW 44
6.1 Małżeństwo cywilne 44
6.2 Kodeks Prawa Kanonicznego o małżeństwie cywilnym 47
6.3 Kościół wobec katolików żyjących w małżeństwach niesakramentalnych 48
7 ZARĘCZYNY 49
7.1 Instytucja zaręczyn przed 1983 r. 49
7.2 Instytucja zaręczyn po 1983 r. - od Kodeksu Jana Pawła II 50
ROZDZIAŁ II
KANONICZNO-DUSZPASTERSKIE PRZYGOTOWANIE DO MAŁŻEŃSTWA
53
1 PASTERSKA TROSKA O MAŁŻEŃSTWO 53
1.1 Główne sposoby świadczenia pomocy w przygotowaniu do małżeństwa 54
1.2 Prawna organizacja pomagania młodzieży w przygotowaniu do małżeństwa 55
1.2.1 Przygotowanie dalsze 55
1.2.2 Przygotowanie bliższe 56
1.2.3 Przygotowanie bezpośrednie 59
2 STWIERDZENIE KANONICZNEJ ZDOLNOŚCI I PRZYGOTOWANIA DO ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA 62
2. 1 Bliższe określenie sposobu badania przedślubnego 62
2.2 Kanoniczne badanie narzeczonych 63
2.2.1 Rozeznanie i ustalenie sytuacji prawnej narzeczonych 63
2.2.2 Przedmiot kanonicznego rozeznania stanu osobowego narzeczonych 66
2.2.3 Identyfikacja osób, dane personalne i podstawowe informacje 66
2.3 Wymagane zezwolenia i dokumenty 68
2.3.1 Zezwolenia ordynariusza miejsca 68
2.3.2 Wymagane dokumenty 73
2.4 Zapowiedzi przedmałżeńskie i dopuszczenie do ślubu 77
2.4.1 Zapowiedzi przedmałżeńskie 77
2.4.2 Dopuszczenie do ślubu 79
ROZDZIAŁ III
PRZESZKODY DO WAŻNEGO ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA W OGÓLNOŚCI I UDZIELANIE DYSPENS
82
1. POJĘCIE, PODZIAŁ i USTANOWIENIE PRZESZKÓD 82
1.1 Pojęcie przeszkody 83
1.2 Podział przeszkód 84
1.3 Ustanawianie przeszkód i zakazów 85
1.3.1 Ustanawianie przeszkód 85
1.3.2 Ustanawianie zakazów 86
2 DYSPENSOWANIE OD PRZESZKÓD MAŁŻEŃSKICH 87
2.1 Władza dyspensowania od przeszkód 87
2.1.1 Władza Biskupa Rzymu 87
2.1.2 Władza ordynariusza miejsca 89
2.1.3 Władza proboszcza i innych świadków kwalifikowanych asystujących przy zawieraniu małżeństwa 90
2.1.4 Władza spowiednika 93
3 PROŚBA O UDZIELENIE DYSPENSY I PRZYCZYNY DYSPENSOWANIA95
3.1 Prośba o udzielenie dyspensy 95
3.2 Przyczyny dyspensowania 96
ROZDZIAŁ IV
POSZCZEGÓLNE PRZESZKODY DO WAŻNEGO ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA
99
1 PRZESZKODA WIEKU 99
2 NIEZDOLNOŚĆ PŁCIOWA (IMPOTENCJA) 101
3 PRZESZKODA WĘZŁA MAŁŻEŃSKIEGO 103
4 PRZESZKODA RÓŻNEJ RELIGII 106
5 PRZESZKODA ŚWIECEŃ 109
6 PRZESZKODA ŚLUBU CZYSTOŚCI 111
7 PRZESZKODA UPROWADZENIA 114
8 PRZESZKODA WYSTĘPKU CZYLI MAŁŻONKOBÓJSTWA 115
9 PRZESZKODA POKREWIEŃSTWA 117
10 PRZESZKODA POWINOWACTWA 171
11 PRZESZKODA PRZYZWOITOŚCI PUBLICZNEJ 173
12 PRZESZKODA POKREWIEŃSTWA PRAWNEGO WYNIKAJĄCA Z ADOPCJI 125
13 PRZESZKODA POKREWIEŃSTWA DUCHOWEGO 127
ROZDZIAŁ V
MAŁŻEŃSKA ZGODA
128
1 POJĘCIE ZGODY MAŁŻEŃSKIEJ i WYMAGANA WIEDZA 128
1.1 Pojęcie zgody małżeńskiej 128
1.2 Wymagana wiedza 129
2 NIEZDOLNOŚĆ DO ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA 131
2.1 Brak wystarczającego używania rozumu 132
2.2 Poważny brak rozeznania oceniającego co do istotnych praw i obowiązków małżeńskich 134
2.3 Psychiczna niezdolność do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich140
2.4 Błąd i podstęp 141
2.4.1 Błąd 141
2.4.2 Podstęp 143
2.5 Pozorna zgoda (symulacja) 144
2.5.1 Pojęcie symulacji i jej podział 144
2.5.2 Wpływ pozornej zgody na ważność małżeńskiej umowy147
2.6 Zgoda warunkowa 150
2.7 Przymus i bojaźń 152
2.7.1 Pojęcie i podział przymusu i bojaźni 152
2.7.2 Wpływ przymusu i bojaźni na ważność małżeństwa154
3. SPOSOBY WYRAŻANIA ZGODY MAŁŻEŃSKIEJ156
3.1 Wyrażenie zgody osobiście156
3.2 Wyrażenie zgody przez pełnomocnika157
3.3 Pośrednictwo tłumacza 158
3.4 Domniemanie o trwaniu małżeńskiej zgody 159
ROZDZIAŁ VI
FORMA PRAWNA ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA
160
1 WYJAŚNIENIA WSTĘPNE160
2 FORMA ZWYCZAJNA 162
2.1 Pojęcie formy zwyczajnej 162
2.2 Warunki ważnego asystowania164
2.2.1 Świadek urzędowy164
2.2.2 Zwykli świadkowie166
2.2.3 Władza delegowana do asystowania przy zawieraniu małżeństwa 168
2.2.4 Władza subdelegowana do asystowania przy zawieraniu małżeństwa 170
2.3 Warunki godziwego asystowania 170
2.4 Osoby zobowiązane do zachowania formy kanonicznej172
3 ZAWARCIE MAŁŻEŃSTWA KANONICZNEGO ZE SKUTKAMI CYWILNOPRAWNYMI174
3.1 Sposób zawarcia małżeństwa konkordatowego175
3.2 Skutki cywilne zawarcia małżeństwa konkordatowego176
3.3 Stwierdzenie braku przeszkód 178
3.4 Złożenie przez narzeczonych oświadczeń dotyczących uzyskania skutków cywilno-prawnych 179
3.5 Dokonanie wpisu o zawarciu małżeństwa w Urzędzie Stanu Cywilnego 181
Załącznik nr I
Zaświadczenie stwierdzające brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa
184
Załącznik nr II
Zaświadczenie stanowiące podstawę sporządzenia aktu małżeństwa zawartego w sposób określony w art. 1 § 2 i 3 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego
185
Załącznik nr III
Zaświadczenie stanowiące podstawę sporządzenia aktu małżeństwa zawartego w sposób określony w art. 9 § 2 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego
186
4 FORMA NADZWYCZAJNA ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA 187
5 FORMA LITURGICZNA, CZAS i MIEJSCE ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA 189
5.1 Forma liturgiczna małżeństwa kanonicznego 189
5.2 Czas i miejsce zawarcia małżeństwa191
5.2.1 Czas zawierania małżeństwa191
5.2.2 Miejsce zawierania małżeństwa191
6 ODNOTOWANIE ZAWARTEGO MAŁŻEŃSTWA 192
ROZDZIAŁ VII
MAŁŻEŃSTWA MIESZANE i IM PODOBNE
196
1. ROZUMIENIE POJĘCIOWE MAŁŻEŃSTW MIESZANYCH ORAZ IM PODOBNYCH196
2. STANOWISKO KOŚCIOŁA WOBEC MAŁŻEŃSTW MIESZANYCH199
2. 1 Z historii małżeństw mieszanych199
2.2 Przyczyny niechęci Kościoła do zawierania małżeństw mieszanych oraz im podobnych 201
2.3 Kościół zabrania zawierania małżeństw mieszanych 203
2.4 Kościół pod określonymi warunkami zezwala na zawarcie małżeństwa mieszanego204
3. FORMA ZAWIERANIA MAŁŻEŃSTWA MIESZANEGO 208
3.1 Forma kanoniczna208
3.2 Dyspensa od formy kanonicznej209
3.3 Forma liturgiczna małżeństw mieszanych211
3.4 Troska o małżeństwa mieszane 213
ROZDZIAŁ VIII
MAŁŻEŃSTWO ZAWIERANE TAJNIE ORAZ SKUTKI ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA KANONICZNEGO
215
1 MAŁŻEŃSTWA TAJNE215
2 SKUTKI ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA KANONICZNEGO 217
2.1 Węzeł małżeński 217
2.2 Troska o wychowanie dzieci 219
2.3 Prawne pochodzenie i legalizacja potomstwa 220
ROZDZIAŁ IX
ROZŁĄCZENIE MAŁŻONKÓW
223
1 ROZWIĄZANIE WĘZŁA - DYSPENSA OD MAŁŻEŃSTWA NIEDOPEŁNIONEGO 223
2 ROZWIĄZANIE MAŁŻEŃSTWA NA KORZYŚĆ WIARY (IN FAVOREM FIDEI) 228
2.1 Rozwiązanie małżeństwa na podstawie przywileju Pawłowego228
2.1.1 Pochodzenie przywileju i zasady ogólne 228
2.1.2 Warunki wymagane do korzystania z przywileju229
2.1.3 Prawo strony nawróconej do zawarcia nowego małżeństwa231
2.2 Rozwiązanie małżeństwa na podstawie pełni władzy papieskiej232
2.3 Domniemanie prawne na korzyść przywileju wiary234
3 SEPARACJA PODCZAS TRWANIA WĘZŁA MAŁŻEŃSKIEGO I ROZWÓD 235
3.1 Separacja na podstawie przepisów Kodeksu Prawa Kanonicznego235
3.1.1 Separacja z powodu cudzołóstwa236
3.1.2 Separacja z innych przyczyn237
3.1.3 Sprawy o separacje małżonków239
3.2 Separacja na podstawie przepisów Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego 240
3.3 Rozwód cywilny 241
ROZDZIAŁ X
UWAŻNIENIE MAŁŻEŃSTWA
243
1 POJĘCIE i PODZIAŁ UWAŻNIENIA MAŁŻEŃSTWA 243
2 UWAŻNIENIE ZWYKŁE 244
2. 1 Uważnienie małżeństwa nieważnego z powodu istnienia przeszkody zrywającej 244
2.2 Uważnienie małżeństwa nieważnego z powodu braku zgody 246
2.3 Uważnienie małżeństwa nieważnego z powodu braku formy kanonicznej 247
3 UWAŻNIENIE NADZWYCZAJNE (w ZAWIĄZKU) 248
3.1 Określenie uważnienia nadzwyczajnego 249
3.2 Możliwość zastosowania uważnienia nadzwyczajnego (uzdrowienia w zawiązku) 249
3.3 Warunki prawomocnego uważnienia małżeństwa 250
3.4 Kompetentna władza 257
3.5 Prośba o nadzwyczajne uważnienie 253
3.6 Skutki nadzwyczajnego uważnienia małżeństwa 254
3.7 Adnotacja w księgach metrykalnych 254
ZAKOŃCZENIE 256
ANEKS I
TYTUŁ VII KODEKSU PRAWA KANONICZNEGO - MAŁŻEŃSTWO
263
ANEKS II
WYKAZ DYSPENS i ZEZWOLEŃ WYMAGANYCH PRZEZ KODEKS PRAWA KANONICZNEGO DO WAŻNEGO LUB GODZIWEGO ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA
287
ANEKS III
PRZEBIEG PROCESU o ORZECZENIE NIEWAŻNOŚCI MAŁŻEŃSTWA KOŚCIELNEGO
291
1 Wzór skargi powodowej o stwierdzenie nieważności małżeństwa 320
2 Wzór skargi powodowej o stwierdzenie nieważności małżeństwa 321
ANEKS IV
KOŚCIÓŁ WOBEC NIEKTÓRYCH SYTUACJI NIEPRAWIDŁOWYCH WŚRÓD KATOLIKÓW
323
1 List prefekta Kongregacji Nauki Wiary do biskupów Kościoła Katolickiego na temat przyjmowania Komunii Świętej przez wiernych rozwiedzionych i żyjących w nowych związkach323
2 Zalecenia Papieskiej Rady ds. Rodziny pt. „Duszpasterstwo osób rozwiedzionych żyjących w nowych związkach" (z 25 1 1997 r.) 330
ANEKS V
FORMULARZE i WZORY PISM KANCELARYJNYCH
337
1 Spis formularzy i wzorów pism kancelaryjnych 337
2 Formularze i wzory pism kancelaryjnych 340
BIBLIOGRAFIA 405

WPROWADZENIE

WYKAZ SKRÓTÓW

AAS - Acta Apostolicae Sedis

art. - artykuł

C.Off. - Congregatio Sanctł Officii

Cong. - Congregatio

CT - „Collectanea Theologica", Warszawa 1949/50-

cyt. - cytowany (e)

dok. - dokument

ds. - do spraw

ed. - editus

Enc. - Encyklika

fasc. - fasciculus

FC - Familiaris consortio - Adhortacja Jana Pawła II

GE - Gravissimum educationis - Deklaracja o wycho waniu chrześcijańskim

GS - Gaudium et spes - Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym

kan. (bez KKKW) - kanon Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r.

KKK - Katechizm Kościoła Katolickiego

KKKW - Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich

Kom. Interpr. - Komisja Interpretacyjna

KPK - Kodeks Prawa Kanonicznego

KRO - Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy

LG - Lumen gentium - Konstytucja dogmatyczna o Kościele

m. - miejsce

n.; nr - numer

odpow. - odpowiedź

oprac. - opracowanie

pap. - papieski (e)

p.a.s.c. - prawo o aktach stanu cywilnego

pol. - polskie

por. - porównaj

pr. - praca

red. - redakcja

s. - strona

SC - Sacrosanctum Concilium - Konstytucja o liturgii

świętej

t. - tom

USC - Urząd Stanu Cywilnego

wyd. - wydanie

zob. - zobacz

Prawo kanoniczne jako dyscyplina naukowa, jest uporządkowanym i odpowiednio uzasadnionym systemem wiedzy służącym poznaniu i stosowaniu prawa, którym rządzi się Kościół. Celem niniejszego opracowania, zgodnie z wymaganiami Ratio studiorum. Programem studiów w wyższych seminariach duchownych w Polsce, zatwierdzonym przez Kongregację ds. Wychowania Katolickiego (Seminariów i Instytutów Naukowych) dekretem z dnia 26 sierpnia 1999 r., jest ułatwienie poznania i stosowania norm prawa kanonicznego dotyczących zawierania małżeństwa wobec Kościoła.

Ratio studiorum dla seminariów duchownych, w programie dydaktycznym wykładów o małżeństwie, przewiduje omówienie niemal wszystkich zagadnień przedstawionych przez Kodeks Prawa Kanonicznego w kan. 1055-11651 (por. KKKW, kan. 776-866). Starałem się dostosować do tego programu. Moje opracowanie podzieliłem zatem na dziesięć rozdziałów.

Pierwszy rozdział zawiera wyjaśnienia podstawowych pojęć prawnych i zasad dotyczących małżeństwa.

Drugi rozdział omawia kanoniczno-duszpasterskie przygotowanie nupturientów do zawarcia związku małżeńskiego. We współczesnym duszpasterstwie bowiem szczególnie ważna jest troska o przygotowanie narzeczonych do zawarcia małżeństwa i kanoniczne badanie przedślubne. Odnośne normy podane w KPK są bardzo ramowe. Ich uszczegółowienie prawodawca kodeksowy powierza poszczególnym Konferencjom Episkopatów (por. kan. 1067), ordynariuszom miejsca (por. kan. 1064) oraz duszpasterzom (por. kan. 1063), szczególnie proboszczom (por. kan. 1067).

Konferencja Episkopatu Polski w dniu 5 września 1986 r. uchwaliła w Tarnowie Instrukcję o przygotowaniu do zawarcia małżeństwa w Kościele katolickim2. Kongregacja Biskupów (po myśli kan. 455 § 2) dekretem z 17 stycznia 1987 r., zatwierdzonym przez Ojca Świętego Jana Pawła II, udzieliła tej Instrukcji swojej aprobaty. Dokument ten został w Polsce promulgowany 11 marca 1987 r., jako obowiązujący we wszystkich diecezjach3. Dotyczy on nie tylko przygotowania narzeczonych do zawarcia małżeństwa, lecz również kanonicznego badania przedślubnego. Źródłem nowych dyspozycji tej Instrukcji są: Nauczanie Soboru Watykańskiego II, Adhortacja apostolska Jana Pawła II Familiaris consortio (z 1981 r.) i Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 r. W tym okresie ukazała się także „Instrukcja Episkopatu Polski w sprawie duszpasterstwa małżeństw o różnej przynależności kościelnej", która po przyjęciu przez Konferencję plenarną w Warszawie 11 marca 1987 r.4, została promulgowana 14 marca tegoż roku i weszła w życie. Ma ona charakter komplementarny w stosunku do poprzedniej (z 1986)5.

W trzecim rozdziale tego opracowania omówione zostały przeszkody małżeńskie w ogólności oraz dyspensowanie od nich.

W czwartym rozdziale przedstawiono poszczególne przeszkody zrywające.

W piątym rozdziale zostało wyjaśnione znaczenie zgody małżeńskiej oraz wskazano kiedy staje się ona wystarczająca do zawarcia ważnego małżeństwa, a kiedy jest niewystarczająca.

Szósty rozdział omawia formę zwyczajną, nadzwyczajną i liturgiczną zawierania małżeństwa oraz sposób zawarcia małżeństwa kościelnego z uzyskaniem skutków cywilnych, właściwych dla małżeństwa zawartego zgodnie z prawem polskim.

W związku z ratyfikacją Konkordatu zawartego przez Polskę ze Stolicą Apostolską w 1998 r., ukazała się Instrukcja Konferencji Episkopatu Polski dla duszpasterzy z dnia 22 października 1998 r. dotycząca małżeństwa konkordatowego. Obowiązuje ona od 15 listopada 1998 r. Instrukcja ta wskazuje na nowe unormowania kanonicznego prawa małżeńskiego w Polsce oraz określa zasady postępowania i zawierania małżeństwa konkordatowego6. Wiąże się to ze zmianami odnośnych przepisów w Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym.

Siódmy rozdział wprowadza w kwestie związane z zawieraniem małżeństw mieszanych i im podobnych (rodzaje niekatolików, dyspensy, zezwolenia, rękojmie).

W ósmym rozdziale podane są normy prawne dotyczące zawarcia małżeństwa w sposób tajny oraz skutki ważnie zawartego związku małżeńskiego.

Rozdział dziewiąty omawia sposoby rozłączenia małżonków (dyspensa od małżeństwa niedopełnionego, rozwiązanie na korzyść wiary oraz separacja podczas trwania małżeństwa i rozwód cywilny).

W dziesiątym rozdziale zostały wyjaśnione normy dotyczące uważnienia (zwykłego i nadzwyczajnego) małżeństwa zawartego nieważnie.

Autor niniejszego opracowania postanowił wprowadzić wytyczne Konferencji Episkopatu Polski, dotyczące małżeńskiego przymierza, w nurt odnośnych zagadnień kodeksowych; pragnął ukazać zawieranie małżeństwa wobec Kościoła w świetle przepisów Kodeksu Prawa Kanonicznego i Kodeksu Kanonów Kościołów Wschodnich Jana Pawła II, Instrukcji Episkopatu Polski z 1986, 1987 i 1998 roku oraz Ratio studiorum z 1999 r., z uwzględnieniem państwowych przepisów Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego. W aneksach umieszczone zostały:

I. Tytuł VII Kodeksu Prawa Kanonicznego - Małżeństwo -(kan. 1055-1165).

II. Wykaz dyspens i zezwoleń wymaganych przez Kodeks Prawa Kanonicznego do ważnego lub godziwego zawarcia małżeństwa.

III. Przebieg procesu o orzeczenie nieważności małżeństwa kościelnego.

IV. Kościół wobec niektórych sytuacji nieprawidłowych wśród katolików.

V. Formularze i wzory pism kancelaryjnych.

Przy opracowywaniu tego podręcznika starałem się wziąć pod uwagę zarówno postulaty Episkopatu Polski, jak i wskazania Kongregacji ds. Wychowania Katolickiego (z 19 marca 1995 r.), dotyczące formacji seminarzystów. W Ratio studiorum podano, iż kapłanom podejmującym pracę duszpasterską konieczna jest m.in. znajomość kwalifikowania kandydatów do zawarcia małżeństwa kościelnego, czy też służenia wiernym radą, gdy zajdzie potrzeba prowadzenia w sądzie kościelnym sprawy małżeńskiej7. Natomiast Kongregacja ds. Wychowania Katolickiego w jednym ze swoich wskazań stwierdza: Prawo kanoniczne, które przekłada zasady wiary i moralności na realia życia, dzięki postanowieniom normującym warunki niezbędne do ważnego zawarcia sakramentu małżeństwa i broniącym węzła małżeńskiego, stanowi ważny składnik duszpasterstwa rodzinnego. Jego więc pilne studium będzie mogło zapewnić przyszłym kapłanom niezbędne pomoce, aby towarzyszyć i pomagać powstającym małżeństwom, już zawartym i tym, które przeżywają jakiś kryzys. Trzeba także przekazać im pewną wiedzę dotyczącą procesów o stwierdzenie nieważności małżeństwa kościelnego i procedury obowiązującej w sądach kościelnych (zob. Aneks III), a także przepisów prawa cywilnego, które wprost lub pośrednio dotyczą małżeństwa i rodziny8.

Przekazując to opracowanie w ręce studentów teologii oraz młodszych i starszych kapłanów, mam nadzieję, że przyczyni się ono do uzyskania przez nich pogłębionej znajomości przepisów prawa małżeńskiego i wzmożonej odpowiedzialności za przygotowanie młodzieży do tego sakramentu oraz że stanie się dla nich pomocą w pełnieniu posługi duszpasterskiej wśród wiernych i w sprawowaniu wielorakich funkcji w Kościele.

Tarnów-Rzeszów, w Uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki Maryi

- 1 stycznia Roku Jubileuszowego 2000.

Dalsze rozdziały:
ROZDZIAŁ I
WPROWADZENIE W PODSTAWOWE POJĘCIA i ZASADY DOTYCZĄCE MAŁŻEŃSTWA
21
ROZDZIAŁ II
KANONICZNO-DUSZPASTERSKIE PRZYGOTOWANIE DO MAŁŻEŃSTWA
53
ROZDZIAŁ III
PRZESZKODY DO WAŻNEGO ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA W OGÓLNOŚCI I UDZIELANIE DYSPENS
82
ROZDZIAŁ IV
POSZCZEGÓLNE PRZESZKODY DO WAŻNEGO ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA
99
ROZDZIAŁ V
MAŁŻEŃSKA ZGODA
128
ROZDZIAŁ VI
FORMA PRAWNA ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA
160
ROZDZIAŁ VII
MAŁŻEŃSTWA MIESZANE i IM PODOBNE
196
ROZDZIAŁ VIII
MAŁŻEŃSTWO ZAWIERANE TAJNIE ORAZ SKUTKI ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA KANONICZNEGO
215
ROZDZIAŁ IX
ROZŁĄCZENIE MAŁŻONKÓW
223
ROZDZIAŁ X
UWAŻNIENIE MAŁŻEŃSTWA
243

Przypisy:

1 Congregazione per 1'Educazione Cattolica, Lettera circolare „Insegnamento de l diritto canonico per gli aspiranti al Sacerdozio", z 2 IV 1975, w: Enchiridion Yaticanum, t. 5, s. 750-761; Ratio studiorum. Program studiów w wyższych seminariach duchownych w Polsce, w: Zasady formacji kaplańskiej w Polsce, Częstochowa 1999, s. 187-188.

2 Instrukcja Episkopatu Polski o przygotowaniu do zawarcia małżeństwa w Kościele katolickim, Kraków 1990.

3 Tym samym utraciły swą moc obowiązującą: Instrukcja Episkopatu Polski o kanonicznym badaniu narzeczonych przed ślubem z 9 września 1946 r. oraz (w sprawach omawianych przez Instrukcję z 1986 r.) dwie Instrukcje Episkopatu Polski: o przygotowaniu wiernych do sakramentu małżeństwa i duszpasterstwie rodzin z 12 lutego 1969 r. oraz o przygotowaniu do małżeństwa i życia rodzinnego, jak również wprowadzeniu nowego obrzędu sakramentu małżeństwa z 11 marca 1975 r. Por. W. Góralski, lus matrimoniale. Ze studiów nad kościelnym prawem małżeńskim, t. l, Lublin 1990, s. 153.

4 Instrukcja Episkopatu Polski w sprawie duszpasterstwa małżeństw o różnej przynależności kościelnej, w: Currenda. Pismo urzędowe diecezji tarnowskiej 137(1987) 279-286.

5 Instrukcja z 1986 r. zawiera 101 artykułów; dzieli się na dwie części: I. Kanoniczno-duszpasterskie przygotowanie narzeczonych do małżeństwa i II. Stwierdzenie kanonicznej zdolności i przygotowania stron do zawarcia małżeństwa. Zostało do niej dołączonych 12 formularzy do sporządzania dokumentów przedślubnych i dokumentów załącznikowych. Por. S. Kądziołka, Realizacja kompetencji zawartych w Kodeksie Prawa Kanonicznego (1983) przez Konferencję Episkopatu Polski, Kraków 1997, s. 99-100.

6 Instrukcja Konferencji Episkopatu Polski dla duszpasterzy z dnia 22 października 1998 r. dotycząca małżeństwa konkordatowego, w: „Currenda" 149 (1999) nr 1, s. 7-14.

7 Zob. [Konferencja Episkopatu Polski], Zasady formacji..., s. 185

8 Kongregacja ds. Wychowania Katolickiego, Wskazania na temat formacji seminarzystów odnośnie do problemów związanych z małżeństwem i rodziną, z 19 marca 1995 r., n. 28, 8, w: Posoborowe dokumenty Kościoła katolickiego o małżeństwie i rodzinie, t. 2, Kraków 1999, s. 139-140.


opr. mg/mg



Copyright © by Wydawnictwo BIBLOS & ks. Piotr-Mieczysław Gajda

« 1 »
oceń artykuł Pobieranie..

reklama

reklama

reklama