Kilka charakterystycznych rysów ignacjańskiej pedagogiki

Redakcja naukowa Anna Królikowska PEDAGOGIKA IGNACJAŃSKA HISTORIA, TEORIA, PRAKTYKA ISBN: 978-83-7505-677-8 wyd.: Wydawnictwo WAM 2011

Spis wybranych fragmentów Wstęp ĆWICZENIA DUCHOWNE JAKO PODSTAWA PEDAGOGIKI IGNACJAŃSKIEJ Jak powstały Ćwiczenia duchowne? Pochwała ignacjańskiej mądrości To nie jest książka — to jest metoda Pedagogika indywidualnego prowadzenia Integralność człowieka w ignacjańskiej pedagogice Kilka charakterystycznych rysów ignacjańskiej pedagogiki

Kilka charakterystycznych rysów ignacjańskiej pedagogiki

1. Pedagogika ignacjańska to pedagogika wolności i osobistej kreatywności. Ignacy Loyola w Ćwiczeniach wielokrotnie przestrzega, by kierownik duchowy nie wywierał na rekolektanta żadnej presji, ponieważ jest dla niego o wiele lepsze, jeżeli „w poszukiwaniu woli Bożej sam Stwórca i Pan udziela się duszy sobie oddanej i ogarnia ją ku swej miłości i chwale. Przeto dający Ćwiczenia niech się nie zwraca i nie skłania ani ku jednej, ani ku drugiej stronie, lecz stojąc w środku, niczym języczek u wagi, niech dozwoli Stwórcy działać bezpośrednio ze swoim stworzeniem, a stworzeniu ze swoim Stwórcą i Panem” (Ćwiczenia duchowne 15). Wprowadzenia zaś w medytacje i kontemplacje winny być zwięzłe i krótkie, tak by rekolektant sam „przez własne rozważanie i rozumowanie znajdywał to, co bardziej mu pomaga w życiu duchowym” (Ćwiczenia duchowne 2). Możemy powiedzieć, że w pedagogice ignacjańskiej to nie pedagog wychowuje, ile raczej stymuluje samowychowanie podopiecznego, by on sam stawał się coraz bardziej wolny, świadomy i odpowiedzialny za własne życie.

2. Istotnym elementem ignacjańskiej formacji jest docenienie indywidualnej pomocy psychologicznej i duchowej w pracy z wychowankiem. Pedagog, który sam korzysta z pomocy kierownictwa duchowego, nabywa wrażliwości pomagania innym. Wrażliwość tę łatwo można zatracić, szczególnie wówczas, kiedy bardziej koncentrujemy się na „strategii” prowadzonych przez nas dzieł wychowawczych niż na konkretnych wychowankach, którym one mają służyć. Angażując się w organizowanie i prowadzenie wielkich dzieł o charakterze pedagogicznym, które pochłaniają wiele sił i energii, łatwo zapomnieć o pojedynczym wychowanku z jego problemami, niepokojami i lękami. Szczególnie dzisiaj, kiedy wszystkie niemal przedsięwzięcia pedagogiczne posiadają swoje trudności organizacyjne i finansowe, łatwo jest zapomnieć, że motorem każdego dzieła pedagogicznego jest relacja miłości i życzliwości z wychowankiem i odpowiedzialność za niego.

3. Ignacjańska pedagogika ukazuje podstawową prawdę, że formacja człowieka dokonuje się nie tyle poprzez przedstawianie „intelektualnych” treści, ale przede wszystkim poprzez osobowe spotkanie wychowanka z wychowawcą. „Treści” wychowawcze przekazuje wychowawca-świadek. Spotkanie pedagogiczne wymaga stworzenia klimatu otwartości, akceptacji, życzliwości, wzajemnego słuchania, uwagi i poświęconej każdemu wychowankowi odpowiedniej ilości czasu. Widząc wielkie potrzeby wielu naszych podopiecznych, bywamy nieraz kuszeni do udzielania zbiorowej pomocy przez głoszenie konferencji lub też podsuwanie gotowych materiałów, z których wychowankowie mogliby sami korzystać. Chcąc ogarnąć pomocą, duchową i ludzką, wielką liczbę wychowanków, możemy utknąć w planach, programach, organizacyjnych przedsięwzięciach. Nie zaniedbując bynajmniej oddziaływania na „masy”, należy podkreślić, iż prawdziwa pomoc bliźniemu domaga się bezpośredniego spotkania. Św. Ignacy Loyola dobrze to rozumiał.

4. Cechą charakterystyczną pedagogiki ignacjańskiej jest umiejętność rozeznawania: psychologicznego, egzystencjalnego, moralnego i duchowego. Każdy z tych rodzajów rozeznania jest ważny i nie może być zaniedbany. W chwilach ludzkiego zagubienia i bezradności zbyt często sięgamy wyłącznie po rozeznanie psychologiczne, w którym brakuje integralnego podejścia do wychowanka. Kiedy uczeń żyje przez wiele lat w dysfunkcyjnej rodzinie, konieczna staje się najpierw pomoc ludzka i psychologiczna. Natomiast w sytuacji, gdy ulega on np. złym wpływom, pomoc psychologiczna już nie wystarcza i musi być uzupełniona wsparciem duchowym oraz moralnym. Chcąc pomóc młodym ludziom, musimy dokonywać głębokiego rozeznawania ludzkiego. U źródeł frustracji, zniechęcenia i depresji wielu młodych ludzi znajdują się nie tylko ich problemy psychologiczne, ale także problemy religijne, moralne i duchowe. Jak młody człowiek może doświadczyć radości życia, jeżeli nie widzi jego celu i sensu?

5. Pedagogika ignacjańska charakteryzuje się głęboką troską o stosowanie języka odpowiadającego całemu procesowi wychowania. Język winien mieć na uwadze nie tylko potrzeby wychowanka, ale także wartości, które mają być przekazane w procesie wychowawczym. Spłaszczony młodzieżowy język, którym wielu wychowawców i duszpasterzy pragnie przypodobać się ludziom młodym, nie wyrazi całej głębi podstawowych wartości przekazywanych w procesie wychowania. Podobnie jak w Kościele mówi się dzisiaj o „nowej ewangelizacji”, tak też trzeba, by mówić o „nowej pedagogice”, bardziej zorientowanej na człowieka i jego najgłębsze oczekiwania — ludzkie i duchowe. Dzięki Ćwiczeniom duchownym język pedagoga może stać się bardziej komunikatywny, a przez to bardziej czytelny dla młodych ludzi.

opr. aw/aw