Sympozjum popperowskie: racjonalizm – falsyfikacjonizm – kosmologia

Zgodnie z tradycją majowych sesji filozoficznych organizowanych od lat przez Ośrodek Badań Interdyscyplinarnych przy Papieskiej Akademii Teologicznej, w dniach 11-12 maja 1995 roku odbyło się w Krakowie "Sympozjum Popperowskie". Podtytuł stanowiły hasła: "Racjonalizm - Falsyfikacjonizm - Kosmologia". Tym razem organizatorów było dwóch: Instytut Informatyki UJ i OBI. Tytuł sesji miał podkreślać, że punktem wyjścia tegorocznych obrad jest myśl Poppera. Nawiązano do spuścizny twórczej tego filozofa obejmującej problemy poznawania świata poprzez nauki matematyczno-przyrodnicze i przez refleksję nad metodą i osiągnięciami tych nauk. Głównym celem nie była jednak bezpośrednia analiza dorobku Poppera. Przywołując jego nazwisko organizatorzy chcieli zaznaczyć, że debata ma się włączyć w "unended quest" w duchu pytań, które postawił i rozstrzygał Popper.

W gmachu Instytutu Fizyki UJ, gdzie odbywały się obrady, zgromadzili się filozofowie, matematycy, fizycy, a także biologowie. Wygłoszono siedem referatów. Prof. Andrzej Staruszkiewicz (fizyk, UJ) w wykładzie "Absolutność prawdy odkrywanej przez fizykę" dowodził, że fizyka zawiera takie prawdy, które "pozostaną prawdą do końca świata". Prof. Jerzy Kijowski (fizyk, Centrum Fizyki Teoretycznej PAN w Warszawie) rozważał "Trudności ze sformułowaniem opisu świata w mikroskali". Ks. prof. Michał Heller (fizyk i filozof, Papieska Akademia Teologiczna i Watykanskie Obserwatorium Astronomiczne) w wykładzie "Neopozytywizm i mechanika kwantowa" omawiał związek kopenhaskiej interpretacji mechaniki kwantowej z postulatami Koła Wiedeńskiego dotyczącymi wiedzy naukowej. Prof. Ryszard Wójcicki (filozof, Instytut Filozofii i Socjologii PAN w Warszawie) analizował krytycznie zagadnienia: "Karla Poppera koncepcja prawdy, zawartości prawdziwej i uprawdoupodobnienia". Prof. Jacek J. Jadacki (filozof, Uniwersytet Warszawski) wygłosił referat "O pojęciu prostoty", w którym formalizował to pojęcie. Prof. Roman Duda (matematyk, Uniwersytet Wrocławski), podejmując temat "Rozwój matematyki a zasada falsyfikacjonizmu", rozważał, czy historyczny rozwój matematyki współgra z zasadą falsyfikacji. Prof. Adam Łomnicki (biolog, UJ), biorąc za punkt wyjścia współczesną biologię ewolucyjną, odpowiadał na tytułowe pytanie swego referatu: "Czy Darwinowska teoria ewolucji jest falsyfikowalną teorią naukową?" polemizując z tezą Poppera, który uznał teorię ewolucji za niefalsyfikowalną.

Wykłady były przeplatane dyskusjami. Dwie z nich: "Fizyka - filozofia" i "Matematyka - filozofia" miały charakter dyskusji panelowych.

Podsumowując, uważam sympozjum za bardzo udane. Dialog różnych ośrodków filozoficznych i filozofujących był inspirujący - również do kontynuowania tego dialogu (tak mówili uczestnicy).

Racjonalizm był, falsyfikacjonizm był i było dużo innych ciekawych rzeczy, co starałam się zasygnalizować, i tylko... kosmologii nie można było uświadczyć ani na lekarstwo. Czyżby jeden z dwóch głównych inicjatorów spotkania (byli nimi: J. Urbaniec i M. Heller) słowo "kosmologia" lokował w tytułach na zasadzie zawodowej rutyny?

Referaty wygłoszone w trakcie sympozjum są przygotowywane do opublikowania w postaci książkowej przez OBI; materiały z dyskusji ukazały się już w czasopismie Filozofia Nauki, 3, 1995, nr 1-2, 143-182.

opr. jk/ab