Przed Synodem Biskupów poświęconym Eucharystii

W dniach 2-23 października odbędzie się w Watykanie XI Zwyczajne Zgromadzenie Ogólne Synodu Biskupów na temat: «Eucharystia źródłem i szczytem życia oraz misji Kościoła». 7 lipca w Biurze Prasowym Stolicy Apostolskiej został przedstawiony dziennikarzom dokument roboczy «Instrumentum laboris», który będzie dla uczestników Synodu punktem wyjścia w dyskusji. Poniżej zamieszczamy przedmowę do dokumentu, napisaną przez Sekretarza Synodu abpa Nikolę Eterovicia, w której omawia on genezę i znaczenie «Instrumentum laboris».

Kościół żyje Eucharystią od samych swych początków. W niej odkrywa rację bytu, niewyczerpane źródło swej świętości, moc jedności i więź komunii, zaczyn ewangelicznego dynamizmu, zasadę swej ewangelizacyjnej działalności, źródło miłości i zachętę do ludzkiego rozwoju, zapowiedź swej chwały na wiecznej uczcie Godów Baranka (por. Ap 19, 7-9).

Zmartwychwstały Pan na różne sposoby i w różnym stopniu jest obecny w swoim Kościele, lecz pod tym względem miejsce szczególne zajmuje sakrament Eucharystii, w którym przez łaskę Ducha Świętego i poprzez słowa konsekracji chleb i wino stają się Ciałem i Krwią Jezusa Chrystusa na chwałę i cześć Boga Ojca. Ten nieoceniony dar i wielka tajemnica wypełniły się podczas Ostatniej Wieczerzy, a na wyraźne polecenie Pana Jezusa: «to czyńcie na moją pamiątkę!» (Łk 22, 19), zostały przekazane nam za pośrednictwem apostołów i ich następców. Dlatego też św. Paweł, pisząc o chlebie i winie Nowego Przymierza, stwierdza: «Ja bowiem otrzymałem od Pana to, co wam przekazałem» (1 Kor 11, 23). Chodzi tu o świętą Tradycję, wiernie przekazywaną z pokolenia na pokolenie aż do naszych czasów.

Troska Kościoła o Eucharystię

Pomimo różnych kontrowersji doktrynalnych i dyscyplinarnych depozyt wiary eucharystycznej dotarł do nas, dzięki łasce Opatrzności Bożej, w czystej, pierwotnej postaci, głównie poprzez nauczanie dwóch Soborów powszechnych: Trydenckiego (1545-1563) i Watykańskiego II (1962--1965). Do lepszego rozumienia tajemnicy eucharystycznej w znaczący sposób przyczynili się różni papieże; wśród nich należy wymienić Pawła VI i Jana Pawła II — obydwaj zabiegali o wprowadzenie w życie w Kościele powszechnym postanowień Soboru Watykańskiego II. Podczas pontyfikatu Jana Pawła II Kościół katolicki został ubogacony ważnymi dokumentami o sakramencie Eucharystii. Wystarczy wspomnieć Katechizm Kościoła Katolickiego, Encyklikę Ecclesia de Eucharistia, List apostolski Mane nobiscum Domine. W takiej właśnie perspektywie wprowadzania w życie postanowień Soboru Watykańskiego II oraz w wierności dwutysiącletniej tradycji Kościoła pragnie realizować swój pontyfikat również obecny Papież Benedykt XVI, który już w pierwszym przemówieniu — wygłoszonym do Kolegium Kardynałów, a skierowanym do całego Kościoła — stwierdził, że Eucharystia stanowi niezmiennie centrum i źródło posługi Piotrowej, która została mu powierzona.

Wspomniane dokumenty zawierają głęboką refleksję na temat sakramentu Eucharystii oraz ważne treści duchowe i duszpasterskie. Dążenie do poznania, w jaki sposób to bogate dziedzictwo wiary jest obecne w początkach trzeciego tysiąclecia chrześcijaństwa w rzeczywistości Kościoła katolickiego, żyjącego na pięciu kontynentach, jest kwestią duszpasterskiej wrażliwości, biskupiej odpowiedzialności i profetycznej wizji.

Nic więc dziwnego, że Eucharystia jest tematem XI Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów, zaproponowanym przez Konferencje Episkopatów z całego świata oraz inne instytucje kościelne, których opinii zasięgnął Sekretariat Generalny Synodu Biskupów, za zgodą Rady Zwyczajnej Sekretariatu Generalnego, i przedstawionym do zatwierdzenia Ojcu Świętemu. Biorąc pod uwagę znaczenie zagadnienia, Jego Świątobliwość chętnie przyjął tę propozycję i sformułował temat: «Eucharystia źródłem i szczytem życia oraz misji Kościoła», ustalił też termin zgromadzenia: 2-23 października 2005 r. Wybrany temat w sposób wyraźny nawiązuje do nauczania Soboru Watykańskiego II o Eucharystii, a zwłaszcza do Konstytucji dogmatycznej Lumen gentium (n. 11), podjętego również w Encyklice Ecclesia de Eucharistia (nn. 1, 13). Odniesienie to nie jest przypadkowe, lecz w pełni zamierzone. Ma ono służyć odrodzeniu entuzjazmu, jaki towarzyszył Powszechnemu Soborowi Watykańskiemu II, a także refleksji nad tym, w jaki sposób wprowadzane jest w życie nauczanie o sakramencie Eucharystii w świetle późniejszych orzeczeń Magisterium Kościoła.

Przygotowania do Synodu

Korzystając z pomocy członków Rady Zwyczajnej, Sekretariat Generalny Synodu Biskupów rozpoczął przygotowania do XI Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego, opracowując Lineamenta. Dokument ten został opublikowany na początku 2004 r., a jego celem było rozbudzenie w Kościele szerokiej refleksji nad tajemnicą Eucharystii, sprawowaną i adorowaną w diecezjach i wspólnotach Kościoła katolickiego oraz głoszoną całemu światu. Dokument został rozesłany do Konferencji Episkopatów, do katolickich Kościołów wschodnich sui iuris, do dykasterii Kurii Rzymskiej i do Unii Przełożonych Generalnych z wyraźną prośbą o udzielenie odpowiedzi, po uprzedniej refleksji i modlitwie, na kwestionariusz dotyczący różnych zagadnień duszpasterskich związanych z Eucharystią. Ponadto, wspomniany dokument został szeroko rozpowszechniony w Kościele i na świecie za pośrednictwem środków społecznego przekazu. Lud Boży, zachęcony przez swych pasterzy, chętnie włączył się w tę konsultację, dzieląc się cennymi spostrzeżeniami odnośnie do wspomnianego tematu, z myślą o przygotowaniu zgromadzenia synodalnego. W różnych krajach organizowano dyskusje na poziomie diecezji, parafii i innych wspólnot kościelnych. Dotyczyły one wiary i praktyki eucharystycznej w Kościele powszechnym.

Dokument roboczy

Do Sekretariatu Generalnego napłynęły kwestionariusze z odpowiedziami od wspomnianych instytucji o charakterze kolegialnym oraz uwagi, nadesłane przez osoby, które spontanicznie chciały wnieść swój wkład w proces przygotowania Synodu. Rezultaty konsultacji zostały wiernie przedstawione w Instrumentum laboris, będącym syntezą nadesłanych wypowiedzi. Ze względu na charakter odpowiedzi celem dokumentu nie jest przedstawienie systematycznej i całościowej syntezy teologicznej na temat sakramentu Eucharystii, która zresztą już w Kościele istnieje, lecz raczej przypomnienie niektórych prawd doktrynalnych, mających znaczący wpływ na sprawowanie tej wielkiej tajemnicy naszej wiary, i ukazanie ich doniosłego znaczenia duszpasterskiego. Dlatego w dokumencie uwypuklono przede wszystkim aspekty pozytywne Liturgii eucharystycznej, która gromadzi wiernych i czyni z nich wspólnotę pomimo zróżnicowania rasowego, językowego, narodowego, kulturowego. W dokumencie wspomniano również o pewnych uchybieniach czy zaniedbaniach w sprawowaniu Eucharystii, które, dzięki Bogu, są raczej zjawiskiem marginalnym. Pomagają one jednak lepiej uświadomić sobie, jakim szacunkiem i jaką czcią duchowni i wszyscy wierni winni otaczać Eucharystię i sprawować świętą tajemnicę. W końcu, w dokumencie zawarto też propozycje, opracowane na podstawie licznych odpowiedzi i będące owocem głębokich refleksji duszpasterskich Kościołów partykularnych oraz innych konsultowanych instytucji.

Istnieją, naturalnie, dość znaczne różnice w sposobie sprawowania sakramentu Eucharystii w poszczególnych krajach i na kontynentach, co jest zrozumiałe, jeśli weźmie się pod uwagę różne tradycje duchowe i obrządki Kościoła katolickiego. Różnorodność nie osłabia bynajmniej jedności Kościoła, lecz ukazuje jego bogactwo we wspólnocie katolickiej, którą cechuje wymiana darów i doświadczeń. Katolicy tradycji łacińskiej dostrzegają to bogactwo w wielkiej duchowości katolickich Kościołów wschodnich, o czym mowa zarówno w Lineamenta, jak i w Instrumentum laboris. Natomiast chrześcijanie tradycji wschodnich odkrywają pokaźne dziedzictwo teologiczne i duchowe tradycji łacińskiej. Taka postawa ma także wymiar ekumeniczny. Choć bowiem Kościół katolicki oddycha obydwoma płucami, i jest za to wdzięczny Bożej Opatrzności, oczekuje również błogosławionego dnia, kiedy to duchowe bogactwo będzie mogło zostać powiększone i ożywione przez pełną i widzialną jedność z tymi Kościołami wschodnimi, które pomimo iż nie istnieje pełna komunia, w dużej mierze wyznają tę samą wiarę w tajemnicę Jezusa Chrystusa, Eucharystii.

Instrumentum laboris jest przeznaczone dla Ojców Synodalnych jako dokument roboczy i podstawa dalszych refleksji na temat Eucharystii, która, będąc sercem Kościoła, skłania go w komunii do nowego zaangażowania misyjnego. Refleksja na pewno będzie owocna, bo duch kolegialności, charakteryzujący spotkania synodalne, będzie sprzyjał zgodnemu wypracowaniu propozycji, które zostaną przedstawione Ojcu Świętemu. Ponadto, będzie można zebrać obfite owoce reformy liturgicznej, badań egzegetycznych i głębokich studiów teologicznych, które rozwijały się w okresie po zakończeniu Soboru Watykańskiego II.

Oczekiwania Ludu Bożego

Na podstawie odpowiedzi przedstawionych w sposób syntetyczny w Instrumentum laboris można zauważyć, że pragnieniem Ludu Bożego jest, by prace Ojców Synodalnych, zgromadzonych wokół Biskupa Rzymu, głowy kolegium biskupów i przewodniczącego Synodu, wraz z innymi przedstawicielami wspólnoty Kościoła, przyczyniły się do odkrycia na nowo piękna Eucharystii, ofiary, pamiątki i uczty Jezusa Chrystusa, Zbawcy i Odkupiciela świata. Wierni oczekują odpowiednich wskazówek, aby coraz godniej był sprawowany sakrament Eucharystii, chleba, który z nieba zstąpił (por. J 6, 58) i został dany przez Boga Ojca w Jego Jednorodzonym Synu; aby był adorowany z większą pobożnością Pan pod postaciami chleba i wina; aby zostały umocnione więzy jedności i komunii między tymi, którzy karmią się Ciałem i Krwią Pańską. Takie oczekiwania nie dziwią, ponieważ chrześcijanie, którzy przystępują do stołu Pańskiego i są oświeceni łaską Ducha Świętego, stanowią żywą cząstkę Kościoła, mistycznego Ciała Jezusa Chrystusa, są Jego świadkami w środowisku życia i pracy, wrażliwymi na duchowe i materialne potrzeby współczesnego człowieka, czynnie uczestniczącymi w budowaniu bardziej sprawiedliwego świata, w którym nikomu nie będzie brakowało chleba naszego powszedniego.

Ojcowie Synodalni będą realizować swoje zadanie, na wzór Najświętszej Maryi Panny, Niewiasty Eucharystii, gotowi wypełnić wolę Boga Ojca, otwarci na natchnienia Ducha Świętego. W tej ważnej pracy będą ich wspierać duchowni i wierni świeccy, złączeni z nimi więzami komunii, którzy w tym Roku Eucharystii z nowym zapałem modlą się nieustannie, sprawują Tajemnicę eucharystyczną, adorują ją i świadczą o jej owocach swym chrześcijańskim życiem i braterską miłością, głosząc z nową apostolską gorliwością bliskim i dalekim piękno wielkiej tajemnicy wiary zawartej w sakramencie Eucharystii, źródle i szczycie życia oraz misji Kościoła dla trzeciego tysiąclecia chrześcijaństwa.

Abp Nikola Eterović
Arcybiskup tyt. Sisaku, Sekretarz Generalny Synodu Biskupów

opr. mg/mg