Walentynianie

Gerald O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ

LEKSYKON pojęć teologicznych i kościelnych

z indeksem angielsko-polskim

Przełożyli Ks. Jan Ożóg SJ, Barbara Żak

Wydawnictwo WAM, Kraków 2002

Walentynianie

Zwolennicy Walentyna, który założył jedną z najważniejszych sekt gnostyckich w drugim stuleciu. Prawdopodobnie urodził się w Egipcie i przewodził gnostykom w Aleksandrii, zanim ok. roku 135 udał się do Rzymu. Przebywał tu około dwudziestu lat i na pewnym etapie najwyraźniej liczył, że zostanie biskupem Rzymu. Głosił skomplikowany system eonów, które pierwotnie tworzyły pleromę (gr. „pełnia”). Później wskutek syzigies (syr. „połączenie, małżeństwo”) Sofia, bóstwo żeńskie, oraz jeden z niższych eonów zrodzili Demiurga albo stwórcę wszechświata, którego utożsamiano ze (złym) Bogiem Starego Testamentu. Temu systemowi gwałtownie się sprzeciwił św. Ireneusz z Lyonu (ok. 130-ok. 200) (zob. też DH 1341). Zob. demiurg, dualizm, gnostycyzm, marcjonizm, platonizm, pleroma.

opr. mg/mg