Wprowadzenie do lektury Biblii

ks. Tomasz Jelonek

WPROWADZENIE DO LEKTURY BIBLII

ISBN: 978-83-7318-831-0

wyd.: WAM 2007

Bardzo często tak się zdarza, że sprawy pozornie najprostsze i dobrze znane okazują się jednak ani nie takie proste, ani nie należycie znane. O Biblii słyszymy wielokrotnie, słuchamy jej fragmentów w czasie liturgii, a jednak, gdy chcemy głębiej ją poznać albo na jej temat prowadzić dyskusję, nie czujemy się mocni i bezradnie ustępujemy pola błędnym opiniom, których na temat Biblii nie brakuje i które są nam serwowane przez różne środowiska.

Dlatego postaramy się przyjrzeć najważniejszym zagadnieniom, które pozwolą nam prawidłowo myśleć o Biblii, lepiej ją rozumieć i w razie potrzeby bronić jej. Nasz wykład będzie dotyczył spraw podstawowych, które powinny być zrozumiałe dla każdego, ale równocześnie nie będzie on w żad-nym przypadku spłaszczać biblijnej problematyki. Wszystkie zagadnienia postaramy się ujmować w sposób prosty, ale podbudowany zarówno nauką objawienia i Kościoła, jak i osiągnięciami biblistyki jako nauki o Biblii, która korzysta z wszelkich dostępnych dziś metod badania tekstów, zwłaszcza starożytnych.

Biblia, zwana także Pismem Świętym, bezsprzecznie jest bowiem księgą jedyną i wyjątkową w całej literaturze światowej. To stwierdzenie będziemy się starać wyjaśnić i uzasadnić w dalszym ciągu naszych wywodów.

Całość naszego wprowadzenia do lektury Biblii obejmuje dwa działy. W pierwszym omówimy zasadnicze wstępne problemy, ukazujące czym jest Biblia i jak ją czytać z należytym rozumieniem. Będą to przede wszystkim zagadnienia natchnienia biblijnego, kanonu ksiąg natchnionych i szeroko pojętej interpretacji, która prowadzi do odnalezienia sensu tekstu biblijnego, a więc jego zrozumienia.

Drugi dział ma przed naszymi oczyma roztoczyć historyczny proces powstawania Biblii, rozłożony w czasie i rozwijający się od początkowych zapisów, poprzez księgi Starego Testamentu, do koronującego całe objawienie biblijne ksiąg Nowego Testamentu. Poznanie ksiąg biblijnych w procesie ich powstawania jest także ważnym elementem wnikania w ich orędzie.

Dział I ZAGADNIENIA INTRODUKCYJNE

KSIĘGA RELIGIJNA

Na samym początku trzeba wyraźnie stwierdzić, że Biblia jest księgą religijną i to stanowi jej zasadniczą charakterystykę. Jeżeli chce się ją traktować w oderwaniu od zjawiska, jakim jest religia i odrywa się ją również od szczególnej religii, w łonie której powstała, a więc religii mojżeszowej i chrześcijańskiej, to z pewnością nie da się jej właści-wie zrozumieć.

Każda bowiem księga posiada swój zasadniczy gatunek i rozpatrywana w innym świetle, staje się niezrozumiała.

Przeczytajmy, dla przykładu, fragment Pana Tadeusza:

Był sad. —
Drzewa owocne, zasadzone w rzędy,
Ocieniały szerokie pole; spodem grzędy.
Tu kapusta, sędziwe schylając łysiny,
Siedzi i zda się dumać o losach jarzyny —
Tam, plącząc strąki w marchwi zielonej warkoczu,
Wysmukły bób obraca na nią tysiąc oczu,
Ówdzie podnosi złotą kitę kukuruza,
Gdzieniegdzie otyłego widać brzuch harbuza,
Który od swej łodygi aż w daleką stronę
Wtoczył się, jak gość, między buraki czerwone.
Grzędy rozcięte miedzą; na każdym przykopie

Stoją, jakby na straży, w szeregach konopie, Cyprysy jarzyn; ciche, proste i zielone. Ich liście i woń służą grzędom za obronę, Bo przez ich liście nie śmie przecisnąć się żmija, A ich woń gąsienice i owad zabija. Dalej maków białawe górują badyle, Na nich, myślisz, iż rojem usiadły motyle, Trzepiecąc skrzydełkami, na których się mieni Z rozmaitością tęczy blask drogich kamieni: Ty l ą barw żywych, różnych, mak zrzenicę mami. W środku kwiatów, jak pełnia pomiędzy gwiazdami, Krągły słonecznik licem wielkim, gorejącem Od wschodu do zachodu kręci się za słońcem. Pod płotem wąskie, długie, wypukłe pagórki Bez drzew, krzewów i kwiatów: ogród pod ogórki. Pięknie wyrosły: liściem wielkim, rozłożystym, Okryły, grzędy, jakby kobiercem fałdzistym¹.

Gdybyśmy potraktowali ten fragment jako pouczenie z zakresu sadownictwa, to słusznie moglibyśmy zarzucać mu liczne nieścisłości, a nawet nienaukowość, nie ma tam bowiem nic o nawozach ani o genetycznej modyfikacji, a są to tematy aktualne w tej dziedzinie. Gdy jednak uwzględnimy fakt, że cytowany tekst jest częścią nie pod-ręcznika sadownictwa, ale epopei narodowej, która utęsknioną duszę Poety miała przenosić do tych pagórków, do tych wzgórz zielonych szeroko nad błękitnym Niemnem rozciągnionych, to wszystko staje się jasne i możemy zachwycać się zarówno pięknem artystycznym, jak i wymową ideową przytoczonego opisu sadu.

Podobnie jest z Biblią. Wypowiedziano wiele słów krytyki pod jej adresem. Oskarżano ją o błędy w naukowym obrazie świata, o nieścisłości historyczne, wytaczano wiele innych przeciwnych argumentów, a większość z nich wynikała przede wszystkim z braku zrozumienia, jakiego charakteru jest to Księga. Nie traktując jej jako księgi religijnej, nigdy nie zdołamy jej zrozumieć, bez względu na to, czy religię uważamy za pozytywne, czy negatywne zjawisko, czy ją uznajemy (wyznajemy), czy z nią walczymy i pragnęlibyśmy ją zlikwidować. Religia jest faktem niezaprzeczalnym, obiektywnym, istniejącym tak długo, jak ludzkość na ziemi, i powszechnym², choć było już wielu takich, którzy podejmowali się ją całkowicie wyplenić.

Religia przejawia się na różne sposoby. Między innymi wiele religii powołuje się na swoje księgi, które w jakiś sposób pochodzą od Boga i zawierają zasadnicze prawdy danej religii. Wśród religii, które posiadają swoje księgi święte, jest także religia mojżeszowa, judaizm oraz chrześcijaństwo. Biblia, aby ją zrozumieć, musi być rozpatrywana w ramach tych właśnie religii. Jako księga religijna staje się zrozumiała i nie budzi zastrzeżeń, bo poruszając religijne treści nie ma obowiązku odpowiadać na żądania metodologiczne ani nauk przyrodniczych, ani historycznych. Nie jest w żadnym wypadku podręcznikiem o przyrodzie ani o historii, ale o religijnej prawdzie dotyczącej zbawienia człowieka. Nie przeszkadza to jednak temu, że z kart Biblii możemy także poznać wiele tajników dziejów ludzkich, które to wiadomości bardzo przydały się właśnie historykom i archeologom.

Mówiąc o religijnym charakterze Biblii, możemy nawiązać do pięknego jej określenia, które pochodzi od Ojców Kościoła. Ci mędrcy, którzy w pierwszych wiekach chrześcijaństwa rozważali sprawy Boże i przekazali nam ich obraz — pełen życia i świeżości, nazwali Biblię listem Boga do ludzi. Tak zatem powinniśmy ją czytać, jako list, można jeszcze dodać, że list osobisty, choć skierowany do całej ludzkości, to jednak także do każdego człowieka z osobna. To list do mnie i do Ciebie. List Boga, który jest naszym Ojcem. Trzeba więc wziąć ten list i czytać go z właściwym pietyzmem, to list miłującego Ojca do dziecka, które może czasem się zagubiło, a często nie odpowiedziało właściwie i w pełni na miłosierną Miłość Boga.

Cała trudność tego listu może być wynikiem tego, że został on napisany przez Boga, który posłużył się ludźmi, konkretnymi i uwikłanymi w warunki swego środowiska. Tę przeszkodę trzeba niejednokrotnie pokonywać, aby zrozumieć słowo Boga.

Pozostało nam do poruszenia wiele tematów, z których niektóre zostały już napomknięte i do których powrócimy w miarę rozwijania tematu. Z tego zaś, co już powiedzieliśmy, trzeba przede wszystkim zapamiętać, że mówimy o księdze religijnej i że z tego powodu należy się jej szczególny szacunek.

opr. aw/aw