Inspiracje biblijne u polskich poetów i pisarzy

Fragmenty książki "Biblia w kuturze świata"

ks. Tomasz Jelonek

Biblia w kuturze świata

ISBN: 978-83-60703-20-5

wyd.: Salwator 2007

Inspiracje biblijne u polskich poetów i pisarzy

Zarówno problemy biblijne, jak i formy biblijne znalazły swój oddźwięk u licznych przedstawicieli literatury polskiej. W wielkim skrócie, wspominając tylko o kilku przykładach, zajmiemy się wielkimi postaciami z dziejów naszej literatury. Adam Mickiewicz w swym Hymnie na dzień Zwiastowania N. P. Maryi nawiązuje wyraźnie do motywów biblijnych, które przetwarza, malując obraz Matki Boga. Oto fragment tego obrazu:

A któż to wschodzi?— Wschodzi na Syjon dziewica.
Jak ranek z morskiej kąpieli
I jutrznia — Maryi lica;
Śnieży się obłok, słońce z ukosa
Smugiem złota po nim strzeli;
Taka na śniegu, co szaty bieli,
Powiewnego jasność włosa.
Pójrzał Jehowah i w Niej upodobał sobie;
Pękły niebios zwierciadła,
Biała gołąbka spadła
I nad Syjonem w równi trzyma skrzydła obie,
I srebrzystej pierzem tęczy
Niebianki skronie uwięczy.
Grom, błyskawica!
Stań się, stało:
Matką dziewica,
Bóg ciało!¹⁹⁷

Nie tyle do treści, ile do formy biblijnej nawiązują Księgi narodu i księgi pielgrzymstwa polskiego Mickiewicza. J. Krzyżanowski nazywa to dzieło „swoistą biblią polską”, która ma wykazywać rolę Polski analogiczną do roli Chrystusa. U Juliusza Słowackiego inspiracje biblijne dochodzą najbardziej do głosu w Anhellim, który wyrósł na podłożu Biblii i Boskiej komedii Dantego.

Kornel Ujejski rozczytywał się w Biblii, na jej tle stworzył w latach 1845—1850 cykl Z melodii biblijnych, wśród których znajdujemy historię Hagar. W tym samym czasie pod wpływem wydarzeń z roku 1846 powstał cykl Ze skarg Jeremiego, w którym autor jak tragiczny prorok Jeremiasz ubolewa nad nieszczęściem Ojczyzny w słowach Chorału:

Z dymem pożarów, z kurzem krwi bratniej
Do Ciebie, Panie bije ten głos;
Skarga to straszna, jęk to ostatni,
Od takich modłów bieleje włos¹⁹⁸.

Henryk Sienkiewicz napisał przepiękną nowelę Pójdźmy za Nim, w której nawiązuje do opisu Męki i zmartwychwstania Chrystusa, przedstawiając literacką wersję ewangelicznej opowieści. Można by w tym miejscu znów mówić o wielu, o dziesiątkach lub nawet setkach twórców, którzy w różny sposób czerpali z ksiąg Pisma Świętego, niech jednak wystarczy tych kilka przykładów, aby zorientować się, jak bardzo nasza narodowa literatura związana jest z Biblią.

Nie od rzeczy jednak będzie wskazanie niektórych pozycji z literatury przedmiotu, które pozwolą na rozszerzenie poruszanego tu zagadnienia.

Biblia a literatura, praca zbiorowa pod redakcją Stefana Sawickiego, Jana Gotfryda, Lublin 1986.
Grzegorz Kramarek, Tradycja biblijna w literaturze polskiej. Bibliografia opracowań. Wiek XX, Lublin 2004. Książka zawiera spis 2021 pozycji bibliograficznych, prac zwartych oraz artykułów.
Małgorzata Krzysztofik, Przypowieści Salomonowe. Przekładania Józefa Domaniewskiego, Kraków 2006.
Dramaty biblijne XVI wieku, opracowała, wstępem i przypisami opatrzyła Krystyna Wilczewska, Lublin 2000.
Małgorzata Krzysztofik, Od Biblii do literatury, Siedemnastowieczne dzieła literackie z ksiąg Starego Testamentu, Kraków 2003.
Grzegorz Kubski, Biblia romantycznie odczytywana, Poznań 2005.
Alina Merdas RSCJ, Łuk przymierza. Biblia w poezji Norwida, Lublin 1983.
Dariusz Trześniowski, W stronę człowieka. Biblia w literaturze polskiej (1863-1918), Lublin 2005.
Inspiracje i motywy biblijne w literaturze pozytywizmu i Młodej Polski, redakcja Hanna Filipkowska, Stanisław Fita, Lublin 1999.
Dramat biblijny Młodej Polski, praca zbiorowa, Wrocław 1998.
Maria Prussak, „Po ogniu szum wiatru cichego”. Wyspiański i mesjanizm, Warszawa 1993.
Beata Popczyk-Szczęsna, Postać Judasza w dramacie polskim XX wieku. Potyczki z referencją, Katowice 2003.
Stanisław Dąbrowski, Biblia w liryce Tadeusza Nowaka. Studia i szkice, Lublin 1993.
Małe prozy biblijne, wybór Maria Jasińska-Wojtkowska, Maciej Nowak, Lublin 2002.