Kształt i dekoracja ambony

Ks. Bogusław Nadolski Ambona - stół słowa Bożego ISBN: 978-83-927267-2-2 wyd.: Wydawnictwo PETRUS 2008

Wybrane fragmenty Słowo wstępne Ambona - miejsce odczytywania słowa Bożego w liturgii Początki ambony Nazwy ambony Funkcja ambony Lektorium Kazalnica Symbolika ambony Kształt i dekoracja ambony

Kształt i dekoracja ambony

Pozostawiając historykom sztuki charakterystykę ambon w poszczególnych epokach i zgodnie z panującym stylem, na tym miejscu, zgodnie z charakterem pracy, chciałbym dla ogólnego obrazu zaznaczyć kilka elementów. O wczesnych dekoracjach nie wiele wiadomo, podobnie o kształcie. Dekoracje były wyrazem panującego stylu epoki, umieszczano nich także inskrypcje podające dane ofiarodawcy, datę wzniesienia, niekiedy sentencje np. Beatius est magis dare quam accipere- szczęśliwiej jest dawać niż brać)

Ambona z VIII w w Nole z DACL 1,1346.

W Hagia Sophia w Konstantynopolu bogato w złoto, srebro, drogie kamienie, reliefy figuralne- rzadziej- raczej na obramowaniu schodów. Ambony romańskie zdobiły różnobarwne inkrustacje, postacie, wydarzenia ze Starego i NowegoTestamentu miały na uwadze podkreślenie miejsca przepowiadania. Na ambonie w dawnej bazylice watykańskiej widniał napis” scandite cantores Domino legentes ex alto populis verba superna sonent”-śpiewacy Pańscy, czytający z wysoka dla ludu, niech rozbrzmiewają głośno”.

Ambony budowane były z drewna lub a marmuru, metalu kamieni, przykryte płytą z brązu, złota, srebra, emalii, inkrustowane drogimi kamieniami.Najbogatsze ambony pojawiły się w epoce baroku i rokoko, w różnych kształtach prostokątna, poligonalna, okrągła DACL I 1330-1347 prezentuje zachowane egzemplarze. Przy ambonie umocowane były z żelaza uchwyty dla umieszczania w nich pochodni zwłaszcza podczas oficjów w nocy- convocationes nocturnae (Tertulian 1, II Ad uxorem c.4) Niekiedy umieszczany był wielki kandelabr, który służył do oświetlenia Ewangeliarza, zanim wprowadzono zwyczaj stania po obu stronach diakona dwóch akolitów trzymających pochodnie. Na istniejącej do dziś ambona w bazylice Świętego Wawrzyńca w in Campo Verano (poza murami Rzymu) umieszczony jest na wysokiej podstawie paschał.

W zakresie dekoracji, można mówić o stosowaniu zasady homiletycznej scriptura sui iuris interpres- wskazywało na chrystologiczny charakter przepowiadania. Umieszczano na kazalnicach czterech Ewangelistów, z Chrystusem zachodnich Ojców Kościoła; Grzegorz Wielki, Ambroży Augustyn, Hieronim, a także patronów lokalnego kościoła. Etyczny wymiar ozdób wyrażał się w symbolach cnót teologalnych, dekalogu

Bogate dekoracje ambon podkreślały wyjątkowe znaczenie słowa Bożego, jego majestat, wielkość aktu homiletycznego, stanowiły milczące przepowiadanie —„praedicatio muta”, uwypuklały jednocześnie godność przepowiadającego, któremu, mimo jego grzeszności, zlecił Pani przepowiadanie. Akcentowały tym samym brak uwarunkowania udzielania łaski od godności człowieka.

W niektórych kościołach były dwie — łacińskie ambo= obydwaj), a nawet trzy ambony. Ambona była umieszczona w nawie środkowej kościoła, lub z boku w ten sposób, że można było wejść na nią z dwóch stron (zob. w kościele św. Klemensa w Rzymie)- gradus ascensionis et descensionis- stopnie do wstępowania i stopnie do schodzenia. Stały wolno, lub były połączone z ołtarzem.

opr. aw/aw