Nazwy ambony

Ks. Bogusław Nadolski Ambona - stół słowa Bożego ISBN: 978-83-927267-2-2 wyd.: Wydawnictwo PETRUS 2008

Wybrane fragmenty Słowo wstępne Ambona - miejsce odczytywania słowa Bożego w liturgii Początki ambony Nazwy ambony Funkcja ambony Lektorium Kazalnica Symbolika ambony Kształt i dekoracja ambony

Nazwy ambony

Ambona- od greckiego anabaino- wstępuję- anabainein- wstępować, wyrażenie upowszechniało się w Europie. C.Valenziano profesor Anselmianum wywodzi słowo ambona od synagogalnego almemor. Wyrażenie ambona pojawia się dopiero w IV w.

W III i IV w .liczne terminy:

pulpitum (Cyprian z Kartaginy,Epistola 38,2; Epistola 39,4), , ale nie w sensie pulpitu, lecz estrady, wzniesienia, podium

Pergamun, pergum, (pyrgum)

Pulpitrum

Pirgus, Pyrgus- ze względu na wysokość, jak „wieża” Pyrgus- z powodu wysokości-( ambona w Hagia Sophia)

Tribuna

tribunal (- jako synonim pulpitum (Cyprian Epistola 39,4),.

tribunal lub analogium. Izydor z Sewilli : « Tribunal eo quo inde a sacerdote tribuantur praecepta vivendi, est enim locus im sublimi constitutus,unde universi exaudire possunt. Alias tribunal a tribubus denominatum quod ad ilium tribus convocentur. Analogium dictum quo sermo inde praedicetur, nam logos, graece, sermo dicitur. (Origines 1,XV,c.IV nr 16,17 PL82,545).Trybunał, ponieważ z niego kapłan obwieszczał przykazania życia, jest to miejsce na podwyższeniu, skąd wszyscy mogą słyszeć. W innym wypadku trybunał nazwany jest od słowa pokolenie, ponieważ do niej pokolenia są zwoływane. Analogium — mówi się-skąd mowa jest wygłaszana, ponieważ logos po grecku, znaczy mowa, kazanie”.

- w przypadku dwóch ambon -analogia ad legendum

Exedra- Paulin z Mediolanu- Vita Ambrosii 23 PL 14,35; Augustyn Państwo Boże 22,8

Locus altior/altus- Cyprian Epistola 39,4 Konstytucje Apostolskie II/LVIII,- hypselon (podwyższone miejsce, u Amalarego z Metzu po raz pierwszy locus excellentior (De ecclesiasticis officiis III,18 PL 202,1126C, z którego odczytywano Ewangelię

Locus superior- Augustyn (Państwo Boże, 2,28).

Auditorium

Repositorium

Ostensorium

Dicterium

Suggestus,- określenie łączy się ze zwyczajem przekazywania ludowi z ambony pewnych sugestii- dzisiejsze ogłoszenia duszpasterskie, dni poszczenia itp., zapowiedz najbliższej paschy (III synod w Braga 578), w kanonie 9 odczytywano także listy pasterskie wysyłane przez przeszkodzonych biskupów, czy kościoły pozbawione biskupów, tzw.„listu komunii- jedności”,, pokoju, dla podkreślenia jedności (Litterae communicatoriae). Odczytywano także zarządzenia biskupa, nałożone kary (ekskomuniki), papieży, nowe dokonane cuda podawane dla zbudowania wiernych, akta męczennika w dniu, w którym wspominano jego przejście do nieba, dyptychy żyjących i zmarłych. Z ambony przyjmujący chrześcijaństwo wypowiadali swoje wyznanie wiary- wspomina o takim przypadku św. Augustyn (Wyznania rozdz.VIII,2, 6) w odniesieniu do retora Wiktoryna. Nazwa akcentuje „miejsce wysokie” słowa- Papież Innocenty III odwołuje się do Iz 40, 9: „wstąpże na wysoką górę, zwiastunko dobrej nowiny w Syjonie”; Mt 10,27..Co słyszycie na ucho, rozgłaszajcie na dachach” (De mysterio altaris PL 217,823

Pergamum

Pluteus

Lectorile, Lectorilium, Lectorinum, Lektorium,

lectrum,

Lectricium

Lectritum

Legitorium

Legium,

Bema- Konstytucje Apostolskie 8, 11, 10, zachodzi tu także wyrażenie hypselon

Wyrażenie jest nawiązaniem do hebrajskiego bima, belerem, a żydzi aszkenazyjscy mówią bałemer, almejmarem, almejmorem ( z arabskiego al.-minbar) sefardyscy natomiast tewa (skrzynia).

absidia

Ogólne Wprowadzenie do mszału Rzymskiego (OWMR) posługuje się wyłącznie wyrażeniem ambona.

opr. aw/aw