Wywieranie pozytywnego wpływu na ludzi

Termin „samospełniające się proroctwo”, albo „samospełniająca się przepowiednia” (self-fulfilling prophecy) został wprowadzony do terminologii naukowej w  roku 1949 przez amerykańskiego socjologa Roberta Mertona (1910—2003) w jego pracy Social Theory and Social Structure (wydanie polskie: Teoria socjologiczna i  struktura społeczna PWN 2002) dla opisania sytuacji, w której fałszywa definicja sytuacji, np. że jakiś bank jest niewypłacalny, sprawia, że klienci zaczynają wycofywać pieniądze z tego banku, a wskutek tego bank faktycznie staje się niewypłacalny, a więc i definicja, która początkowo była fałszywa, staje się prawdziwa.

Termin ten okazał się przydatny zwłaszcza w ekonomii i socjologii
— dla wyjaśniania i przewidywania zachowań społecznych — a także w  psychologii i  pedagogice. Przełomową rolę miał tu klasyczny już eksperyment Roberta Rosenthala i  Lenore Jacobson (1968), dzięki któremu badacze ci wykazali, że oczekiwania nauczycieli wpływają na osiągnięcia uczniów. Badani nauczyciele inaczej traktowali uczniów określonych jako zdolni (chociaż ci uczniowie wcale nie byli zdolniejsi) niż tych określonych jako niezdolni, co sprawiło, że uczniowie z  pierwszej grupy faktycznie osiągali lepsze wyniki w  nauce niż ci z drugiej. A zatem sam wpływ nauczycieli, ich przekonania dotyczące uczniów, wpłynęły na osiągnięcia szkolne. Badania te były potem weryfikowane i powtarzane przez wielu psychologów.

Fragment pochodzi z książki: Tomasz Niemirowski Wywieranie pozytywnego wpływu na ludzi ISBN: 978-83-7720-358-3 wyd.: Wydawnictwo PETRUS 2016

W literaturze polskiej problem samospełniającego się proroctwa przeważnie jest omawiany w literaturze w odniesieniu do sytuacji szkolnych (por. np.: Sobiegała 2012; Trusz 2007, 2009, 2010). W badaniach tych bardziej jednak chodziło o skuteczność nauczania niż wychowania. Mimo to, z  pewnością ważniejsze jest omówienie roli tego zjawiska w kontekstach wychowawczych, czyli dotyczących wspierania rozwoju człowieka, albo poprawiania jego zachowania. Raczej nie badano i nie omawiano tego zagadnienia, a zatem temu będzie poświęcona niniejsza praca. Zawiera ona najpierw rozważania teoretyczne dotyczące mechanizmów samospełniającego się proroctwa, a  następnie prace studentów opisujące ich próby sprawdzenia skuteczności tej metody.

opr. ab/ab