Wychowanie to zabiegi docelowe

Wychowanie nie powinno być tylko dziełem przypadku, ale procesem świadomie ukierunkowanym ku pewnym celom. Przy tym trzeba zaznaczyć, że cel wychowania musi być zgodny z celem człowieka, a więc powinien uwzględniać jego potrzeby indywidualne, społeczne i kulturalne. Gdy chodzi o potrzeby indywidualne dziecka, to w aspekcie światopoglądu katolickiego są nimi potrzeby doczesne i wieczne, szczęście jego doczesne i szczęście wieczne, zbawienie duszy. Ku temu celowi ostatecznemu zdąża chrześcijanin poprzez pełny rozwój swojej osobowości, poprzez wychowanie fizyczne, umysłowe, społeczne, moralne i religijne.

Wychowanie chrześcijańskie zdąża do pełnego rozwoju osoby ludzkiej, czyli do harmonijnego rozwijania właściwości fizycznych, moralnych i intelektualnych dzieci i młodzieży oraz do ukształtowania człowieka doskonałego na miarę wieku pełności Chrystusowej, człowieka uspołecznionego i apostołującego w procesie chrystianizacji dzisiejszego świata.

Rodzice zatem chrześcijańscy w wychowaniu swego dziecka winni mieć na uwadze jego cel osobisty, społeczny i kulturalny. Przez cel osobisty, indywidualny należy rozumieć pełny rozwój jego osobowości tak w znaczeniu doczesnym jak i nadprzyrodzonym, duchowym, w powiązaniu z Chrystusem przez łaskę. Mówimy też o celu społecznym w wychowaniu, jakkolwiek w pełni rozwinięta osobowość człowieka już tym samym zawiera w sobie jego postawy społeczne. Należy podkreślić znaczenie wychowania społecznego, bez którego samo wychowanie nie zasługuje na to miano. Wychowanie nieowocujące społecznie, nie jest wychowaniem. Jak długo człowiek jest egoistą i samolubem i nie odczuwa potrzeby udzielania się drugim, tak długo nie jest człowiekiem wychowanym. Do pełni osobowości ludzkiej należy wychowanie kulturalne wprowadzające wychowanka do pełnej kultury ludzkiej. Rodzina jest w pierwszym rzędzie matką i żywicielką takiego wychowania poprzez swoją miłość i szacunek do dziecka i do ukazywanych mu dóbr kulturalnych. Rodzina wraz z innymi środowiskami wychowującymi winna dbać o kulturę życia osobistego dziecka. Do tej kultury należy jego opanowanie, zrównoważenie uczuciowe, umysłowe i dążeniowe, którego wyrazem jest jego charakter moralny, stanowczość i niezłomność jego woli przy wyborze prawdziwych wartości ludzkich. Ogólnie można powiedzieć, że chodzi o wychowanie dziecka świadomego dokonywanych wyborów, budującego zgodnie z etyką chrześcijańską koncepcję swojego życia, umiejącego realizować założone cele poprzez rzetelną pracę i uczciwość.

Jednym z największych problemów współczesnego wychowania jest problem światopoglądu. A. Schweitzer kiedyś postawił ciekawą diagnozę, że katastrofa współczesnej kultury jest w istocie katastrofą światopoglądu człowieka. Człowiek bez światopoglądu nie może jej tworzyć. Jeżeli nie zwrócimy na to uwagi, szybko przekształcimy się w ludzkie stado.

Światopogląd to w miarę spójny i trwały system poglądów na temat otaczającego świata, życia ludzi, który jest odpowiedzią na podstawowe pytania stawiane sobie przez człowieka: kim jestem, po co żyję, czym jest świat i jakie jest w nim moje miejsce? Światopogląd z jednej strony jest odbiciem świata zewnętrznego, czyli tego, w którym żyje dany człowiek. Z drugiej strony światopogląd stanowi odbicie jego świata wewnętrznego, jego psychicznej struktury.

Kształtowanie światopoglądu jest procesem długim i skomplikowanym, wplecionym w różnorodne procesy społeczne, a w szczególności w wychowanie. Zależy od wielu czynników takich jak: rodzina, szkoła, religia, kultura, ideologia, poziom rozwoju społeczeństwa i jego organizacja, konkretny czas historyczny, w którym żyje człowiek. W kształtowaniu światopoglądu dużą rolę odgrywają także pewne indywidualne, psychologiczne predyspozycje (np. osobowość). Pedagog S. Kunowski uznał osiągnięcie światopoglądu za najwyższy etap rozwoju człowieka, dla którego osiągnięcia ważne jest także osiągnięcie pewnego poziomu rozwoju duchowego, a w tym moralnego i religijnego.

Światopogląd stanowi o kondycji psycho-moralnej i egzystencjalnej młodego pokolenia. W pedagogice socjalistycznej problematyka światopoglądu zajmowała bardzo ważne miejsce. Kształcenie światopoglądu socjalistycznego obywateli stanowiło jeden z podstawowych jej celów. W demokracji liberalnej, która posługuje się hasłami wolności, pluralizmu i tolerancji może wydawać się, że nie trzeba o nim mówić. Obserwuje się też w Polsce zjawisko osłabiania i wypierania światopoglądu chrześcijańskiego, który przedstawia się jako formę zniewolenia, myślowego ograniczenia człowieka. Współcześnie próbuje się wychować obojętnego światopoglądowego człowieka, choć świat w wielu swoich przejawach wcale neutralny nie jest.

Należy więc bacznie zważać na to, w jaki sposób kształtuje się dziś światopogląd młodego pokolenia Polaków. To w dużym stopniu zadecyduje, jakimi ludźmi, obywatelami, pracownikami, rodzicami będą oni za kilka, czy kilkanaście lat.

opr. ab/ab