Aktywność dziecka

Aktywność to warunek rozwoju człowieka. Dziecko przyjmuje wzory, atmosferę, zwyczaje swojego otoczenia. Na rozwój podmiotowej aktywności dziecka mają wpływ warunki, w jakich ono się wychowuje. Znaczącą rolę w podejmowaniu przez dziecko własnej aktywności mają doświadczenia pierwszych lat życia dziecka, ich zakres i rodzaj. Od dorosłego więc zależy, czy stworzone warunki pozwolą na realizację przez dziecko jego własnej linii działania, jego różnorodnych indywidualnych dążeń, zamiarów i celów. Dom i środowisko rodzinne jest najważniejszym światem dla dziecka.

Rolą otoczenia dziecka powinna być troska o stworzenie warunków do podejmowania przez nie takich działań, których efekty będą zgodne z zamierzeniami tegoż otoczenia i co najważniejsze, jego osobistymi zamierzeniami. Ważne jest również, aby przyczyniało się do rozwoju osobistego jednostki. Za nieprawidłową sytuację należy uznać taką, w której dorosły stawia przed dzieckiem zadania nie tylko niesprzyjające rozwojowi, ale nawet ten rozwój blokujące, takie jak wszelkie formy zadań uruchamiające rywalizację między jednostkami czy grupami. Udział dziecka w tworzeniu samego siebie będzie tym większy, im częściej aktywność przez niego podejmowana będzie jego aktywnością. Dziecko zdrowe z natury swej jest aktywne, trzeba mu więc stworzyć takie warunki w domu, by mogło aktywność swoją rozwijać, najpierw w zabawie, a potem w nauce i pracy, czyli w działalności odpowiadającej wiekowi jego rozwoju.

Postawa dorosłego, pozwalająca dziecku na poczucie swobody wyboru decyzji uczy je podejmowania ich, a więc uczy samodzielności. Dziecko uczy się również zaradności poprzez przekonanie, że jest sprawcą tego, co się z nim i wokół niego dzieje. Rozwija się w dziecku przekonanie, że jest akceptowane, że może liczyć na pomoc dorosłego, gdy napotka na trudności, a co najważniejsze kształtuje się w nim przekonanie, że może liczyć na siebie, że da sobie radę, uczy się różnych sposobów pokonywania przeszkód. Budzi się w nim wiara w siebie

Dziecko bawi się najpierw samo różnymi przedmiotami, zabawkami, które im prostsze, tym lepiej odpowiadają grze jego wyobraźni. Bawi się ono także w zespole swoich rodziców, rodzeństwa czy innych dzieci, gdzie jego aktywność przejawia się także w różnego rodzaju pomysłach, w których rozwija się jego inteligencja.

Trzeba też dziecko angażować do współpracy w zajęciach domowych, najpierw bardzo prostych, a następnie bardziej złożonych i odpowiedzialnych. Nie mogą to być jednak zadania ponad jego siły. Tego rodzaju współpraca dziecka zbliża je bardzo do rodziców i rodzeństwa i przygotowuje do życia społecznego. Dziecko w takiej współpracy doświadcza przeżycia sukcesów, nabywa poczucia swojej wartości, czuje się pomocne, a więc i potrzebne. Od tej zasady aktywności niedaleka jest już droga do zasady samowychowania.

W procesie uczenia się małego dziecka powinny przeplatać się działania podejmowane spontanicznie z własnej woli, z tymi , które dorosły zainspirował oraz bardziej czy mniej ukierunkował. Ważne jest, aby dorosłemu tak udało się zorganizować zewnętrzną sytuację, by jego program stał się wewnętrznym programem dziecka, by kształtować u dziecka motywację typu „chcę”, bo to, co ma robić jest ciekawe, bo może okazać się ciekawe, bo tak trzeba. Przez takie działania dorosłych wzbudzi się u dziecka zaciekawienie, zainteresowanie, chęć do stawiania pytań oraz formułowania zadań.

Otoczenie dziecka może więc stwarzać warunki, które będą sprzyjały rozwojowi aktywności własnej, albo też poprzez choćby manipulowanie systemem kar i nagród całkowicie ją zniszczyć, doprowadzić do tego, iż źródła aktywności dziecka będą tkwiły przede wszystkim poza nim. Stworzenie dziecku właściwych warunków do podejmowania przez nie różnorodnej, podmiotowej działalności sprzyjać będzie aktywności twórczej, a więc takiej, która będzie wnosiła coś nowego dla dziecka.

Reasumując zaprezentowane rozważania, my - dorośli, my - wychowawcy powinniśmy pamiętać, że to głównie od nas zależy, jak przebiega proces wychowawczy. Zewnętrzne czynniki środowiskowe oraz wpływy wychowawcze są wartościowymi źródłami rozwoju dziecka, o ile potrafią uruchomić w nim ową wewnętrzną, podmiotową motywację do działania i jednocześnie stworzą mu warunki umożliwiające uczenie poprzez samodzielne odkrywanie i tworzenie. Właściwe warunki do podejmowania przez dziecko tej aktywności sprawią, że dziecko lepiej pozna świat, jego właściwości, elementy, relacje między nimi oraz coraz lepiej poznawać będzie siebie, swoje możliwości działania, swoje właściwości, będzie sobie powoli i stopniowo uświadamiać swoje „mocne” strony i ograniczenia. Poznając świat i siebie w toku działania może w dalszych działaniach te nowe informacje wykorzystywać.

opr. ab/ab